1-Tanım ve Genel Özellikleri :

Konik dişli çarklar ekseksenlerinin kesişip kesişmemesine ve profiline göre çeşitli sınıflara ayrılır. Bu sınıfların şematik gösterimi aşağıdaki gibidir ;

Konik dişli çarklar


Eksenleri kesişen Eksenleri kesişmeyen


Düz Helisel Spiral Hypoid Spiroid

Şekildende görüldüğü gibi , eksenlerinin konumuna göre konik dişliler , eksen- leri kesişen ve kesişmeyen diye ikiye ayrılır. Eksenleri kesişen dişli çarklar dişelerin yönüne göre düz , helisel ve spiral (eğrisel) olabilirler. Eksenleri kesişmeyen konik dişlilerin diş yönleri eğriseldir ve bunlarda kendi aralarında Hypoid ve Spiroid olmak üzere ikiye ayrılır. Ancak mekanizmayı oluşturan her iki dişli (konik veya pinyon konik) sonsuz vida şeklinde olur.

Bizim imalat safhalarını hazırladığımız ayna-mahruti (pinyon) dişli çiftinin ayna dişlisi bu gruplardan eksenleri kesişen , spiral dişli çarklar sınıfına girmektedir. Bunlara spiral konik dişli çarklar denmektedir.

Spiral konik dişli çarklar büyük güçleri sessiz ve düzgün ilettiklerinden en çok tercih edilen dişli mekanizmalarındandır. Spiral dişli çarkların dişlileri hareket esnasında birbirleri ile yavaş yavaş temasa geçtiklerinden daha sessiz ve daha düzgün çalışırlar. Diş boyunca kayma olmadığından ve çok az bir profil boyunca kaymaya sahip olduğundan dişler arasında düşük bir kayma hızına sahiptir. Ayrıca aynı anda temasın iki veya daha çok dişli tarafından paylaşılması ve diş profil eğrilik çaplarının büyük olmasından dolayı temas alnı büyüktür. Diş yüzeyleri arasında düşük yüzey basıncı oluşur. Dişlerin teması sırasında , temas noktalarında basınç eliptik bir alana yayılır. Elipsin boyutlarını , temas noktasına gelen yükü malzeme özellikleri ve spiral diş yan yüzeyinin eğriliği belirler. Diş yan yüzeyi (spiral) boyunca diş temasının konumu kolayca kontrol edilebilir ve istenilen bölgede sağlanabilir. Genellikle diş yüzeyleri arasındaki temasın diş yan yüzeyi üzerindeki konumu , diş yan yüzeyinin ortasında ve küçük bir alan içinde gerçekleşecek şekilde tezgahın imalat ayarları ve dişlinin montajı yapılmaya çalışır. Diş yükü arttıkça dişin elastik deformasyonu sebebi ile temas alanı dişlerin tepelerine doğru yayılır.


2- Spiral Konik Dişli Çarkların Genel İmalat Sırası ve Açıklamaları

2.1- İmalat sırası:

- Projelendirme,

- Hammadde seçimi,

- Döküm,

- Kaba tornalama,

- Ham dişlinin malafaya alıştırılması,

- Hassa tornalama işlemi yapılması , vida delikleri delinmesi,

- Diş açma işlemi yapılması,

- Çapakların alınması,

- Sementasyon işlemi yapılması,

- Vida açılacak kısımların vidasının açılması,

- Su verme,

- Taşlanacak yerlerin taşlanması,

- Alıştırma yapılması.






2.2- İmalat sırasının açıklamaları :

2.2.a- Projelendirme : Dişli çarkın kullanılacağı yerdeki işlevine göre diş sayısı , diş profili , dişli malzemesi , ilettiği hareket , ilettiği kuvvet ve dişli üzerine gelen kuvvet genliği göz önüne alınarak dişli boyutlandırılır. Bu boyutlandırmaya göre dişlinin imlat resmi çizilir.
2.2.b- Hammadde seçimi : Mukavemet koşullarına göre en ideal malzeme seçimi yapılır. Elimizdeki spiral dişli çark için en uygun malzeme %0.1 ~ %0.17 C oranına sahip 14NiCr14’tür.

2.2.c- Dökme : Seçilen malzeme istenilen parçanın boyutlarına göre hazırlanan yaş kum kalıbı içerisine dökülür. Yaş kum kalıbının seçilmesinin nedeni , seri üretime uygun olması ve basit oluşudur. Yaş kum kalıpta dökülen parçanın yüzeyi pürüzlüdür yani daha sonra tekrar işlenmesi gerekir bu nedenle parça kum kalıpta toleranslı bir şekilde dökülür. Genelde uygulanan yöntem , dökülmüş haldeki ham dişlinin herhangi bir döküm tesisine siparişle ürettirilmesidir.

2.2.ç - Kaba tornalama : Sıcak şekillendirmeden çıkan dişli malzemesi bir universal tornada , dişlinin gerçek ölçülerinden 0.5 ~ 1 mm arasında pay bırakarak kaba olarak şekillendrilir.